ြငိမ်း​ချမ်း​ေသာလူမှုအသိုက်အြမံုတခုဆီသို့​

လူသား​ တစ်​ေယာက်ဆီတိုင်း​တစ်​ေယာက်စီတိုင်း​ ြငိမ်း​ချမ်း​ေရး​ကိုအလိုရှိရပါတယ်။ ဒါ​ေြကာင့်​ ယခု အချိန်မှာ ကမ္ဘာ​ေလာကတခုလံုး​ရဲ့​ အ​ေတာင့်​တဆံုး​က ြငိမ်း​ချမ်း​ေရး​ဆိုတာပဲလို့​ေြပာမယ်ဆိုရင် ြငင်း​ြကမယ်မထင်ပါဘူး​။ ြငိမ်း​ချမ်း​ေရး​ကို လူအမျိုး​မျိုး​က အဓိပ္ပါယ်အမျိုး​မျိုး​ဖွင့်​ြကတယ်။

- စစ်မက်မရှိြခင်း​

- ပဋိပက္ခမရှိြခင်း​

- တရား​မျှတြခင်း​

- ​ေပျာ်ရွှင်ြခင်း​

- မျှ​ေဝသံုး​စွဲြခင်း​

- စည်း​လံုး​ညီညွတ်ြခင်း​

- ​ေလာဘ၊​ေဒါသ၊​ေမာဟ ကင်း​ြခင်း​ ဆိုြပီး​ဖွင့်​ဆိုသူရဲ့​ လိုအပ်ချက်နဲ့​ ခံယူချက် ​ေပါ်လိုက်ြပီး​ ကွဲြပား​ ြကပါတယ်။

ြငိမ်း​ချမ်း​ေရး​လှုပ်ရှား​သူ ထိုင်း​ဘုန်း​ေတာ်ြကီး​ဆရာ​ေတာ်ဖရဖိ်ုက််ဆန်က​ေတာ့​ ြငိမ်း​ချမ်း​ြခင်း​ဆိုတာရုပ် (Physical)၊​ စိတ် (Mental)၊​ဉာဏ်ပညာ(Wisdom) နဲ့​ လူမှု​ေရး​ (Social)ဆိုတဲ့​ လူတစ်​ေယာက် ​ေကာင်း​မွန်စွာရှင်သန်နိုင်ဖို့​ အတွက် မရှိမြဖစ်လိုအပ်တဲ့​ အရာများ​ ကျန်း​မာစွာသမမျှတ​ေနြခင်း​ ပါဘဲလို့​ ရိုး​ရှင်း​စွာရှင်း​ြပခဲ့​ဖူး​ပါတယ်။

လူတစ်​ေယာက်ရဲ့​ရုပ်ပိုင်း​ဆိုင်ရာ ကျန်း​မာရှင်သန်​ေနြခင်း​ ဆိုတာ ကျန်း​မာ​ေရး​နဲ့​ ညီညွတ်မျှတတဲ့​ ​ေနစရာ၊​ စား​စရာ၊​ အဝတ်အစား​နဲ့​ ​ေဆး​ဝါး​ပစ္စည်း​ေတွရှိြပီး​ အသက်အရွယ်အလိုက်လံုြခံုစွာ ဖွံ့​ြဖိုး​ရှင်သန်​ေနြခင်း​ကို ဆိုလို တာြဖစ်ပါတယ်။

စိတ်ကျန်း​မာ တယ်ဆိုတာက​ေတာ့​အ​ေပါင်း​လက္ခဏာ​ေဆာင်တဲ့​ စိတ်​ေတွြဖစ်တဲ့​ ​ေမတ္တာ၊​ ကရုဏာ၊​ ဥ​ေပက္ခာ၊​ မုဒိတာ​ေတွ လွှမ်း​ြခံု​ေနတဲ့​စိတ်၊​ စိတ်ရှည်ြခင်း​၊​ သည်း​ခံြခင်း​နဲ့​ ရင့်​ကျက်တဲ့​စိတ် စတဲ့​ မိမိအ​ေပါ်နဲ့​ အများ​ကိုပါ ​ေကာင်း​ကျိုး​ လိုလား​တဲ့​ စိတ်ြဖစ်ပါတယ်။

ဉာဏ်ပညာ(Wisdom) က​ေတာ့​ အ​ေကာင်း​အဆိုး​အ​ေြကာင်း​အကျိုး​ကို​ေဝဖန်ပိုင်း​ြခား​နိုင်တဲ့​ အရည်အ​ေသွး​ ​ေပါ့​ (သိြပီး​ေသချာလက်​ေတွ့​ကျင့်​ြကံတာမျိုး​)။

​ေကာင်း​မွန်မျှတလူမှု​ေရး​ (Social) ဆိုတာက​ေတာ့​ ​ေပါင်သင်း​ဆက်ဆံသတ္တဝါ(Social Animal) ြဖစ်တဲ့​ လူ​ေတွဟာ လူမှု​ေလာကမှာ သင့်​တင့်​မျှတစွာ ​ေနထိုင်ြခင်း​ပါ။ အများ​အကျိုး​လိုလား​တာ၊​ ခွဲြခား​ဆက်ဆံမှု မရှိတာ၊​ တရား​မျှတမှုရှိတာ၊​ ​ေမတ္တာ​ေရှ့​ထား​ေြပာဆိုဆက်ဆံတာ၊​ ရိုင်း​ပင်း​ကူညီတာ၊​ မျှ​ေဝသံုး​စွဲတာ ​ေတွဟာ လူမှုအသိုက်အဝန်း​ထဲမှာ ​ေကာင်း​မွန်ကျန်း​မာစွာပါဝင်​ေနထိုင်ြခင်း​ပါ။

လူ​ေတွမှာ ဒီအရည်အ​ေသွး​ေတွ ရှိ​ေနနိုင်တဲ့​ အဆင့်​ကို မူတည်ြပီး​ သူ့​ရဲ့​ြငိမ်း​ချမ်း​မှု ဘဝဟာ ကွာြခား​ သွား​ပါတယ်။

ဒီ(၄)ခုဟာ တခုနဲ့​တခု ဆက်စပ်မှုရှိြပီး​ အြပန်အလှန်အကျိုး​ြပု​ေနြကပါတယ်။ ဗုဒ္ဓရှင်လက်ထက်တုန်း​က ရဟန်း​ေတာ်များ​ ဆွမ်း​မလံု​ေလာက်တာ​ေြကာင့်​ တရား​ရဖို့​ အခက်ခဲြဖစ်​ေနြပီး​ ​ေကျာင်း​ဒကာမြကီး​ ဝိသာခါက ဆွမ်း​ြပည်စံု​ေအာင် ​ေထာက်ပံတာ​ေြကာင့်​ အစာအဟာရြပည်စံု ြပီး​တရား​ထူး​ရသွား​တဲ့​ြဖစ်စဉ်ကို ြကည့်​ရင် ဉာဏ်ပညာ အတွက် ရုပ်ပိုင်း​ဆိုင်ရာဟာဘယ်​ေလာက်အ​ေထာက်အကူြပုလည်း​ဆိုတာထင်ရှား​ပါတယ်။

​ေမတ္တာတရား​၊​ ကရုဏာတရား​ ြကီး​မား​တဲ့​စိတ်ဟာလည်း​ ​ေကာင်း​မွန်စွာဆက်ဆံ​ေြပာဆိုဖို့​အတွက် လူမှု ဝန်း​ကျင်နဲ့​ သဟဇာတြဖစ်ဖို့​အတွက် အ​ေထာက်အကူြဖစ်လှပါတယ်။ ဉာဏ်ပညာမရှိရင် ခွဲြခား​ဆက်ဆံဖို့​ သိပ်လွယ်သလို မျှ​ေဝသံုး​စွဲဖို့​လည်း​မြဖစ်နိုင်ြပန်ဘူး​။ ခွဲြခား​ဆက်ဆံမှုက​ေန အမုန်း​တရား​နဲ့​ ဆင်း​ရဲြခင်း​ေတွကို ​ေရာက်​ေစြပီး​၊​ မျှ​ေဝသံုး​စွဲမှု​ေတွ မရှိတဲ့​အခါမှာ​ေတာ့​ မတရား​ေခါင်း​ပံုြဖတ်မှု​ေတွနဲ့​အတူ စစ်ပွဲ​ေတွ လည်း​ြဖစ် ​ေစြပန်ပါတယ်။ အဲဒီအခါမှာ အမုန်း​တရား​ေတွ အ​ေပါ် အမုန်း​တရား​ေတွ ထပ်ဆင့်​ြပီး​ ကမ္ဘာမ​ေကျဘူး​ဆိုတဲ့​ အတံု့​အလှည့်​ ​ေတွဟာ နှစ်ဦး​နှစ်ဖက် ဘယ်​ေတာ့​မှ မြငိမ်း​ချမ်း​ေစဘဲ ​ေြခာက်လှန့်​မှု​ေတွ ြပည့်​နှက် ​ေန​ေတာ့​တာ ပါပဲ။

ယ​ေန့​ေခတ်မှာ ကျန်း​မာ​ေရး​နဲ့​ညီညွတ်တဲ့​ ​ေနစရာ၊​ စား​စရာ၊​ အဝတ်အစား​နဲ့​ ​ေဆး​ဝါး​ပစ္စည်း​ေတွရှိြပီး​ လံုြခံုစွာ ဖွံ့​ြဖိုး​ရှင်သန်ဖို့​ လူ​ေတာ်​ေတာ်များ​များ​အတွက်မြဖစ်နိုင်ပါဘူး​။ ဘယ်တုန်း​ကစြပီး​ လူမှုအ​ေဆာက်အံုထဲကို ဝင်လာမှန်း​ မသိတဲ့​ စား​သံုး​သူပဓာနဝါဒ (Consumerism)ဟာ လူ​ေတွဆီကိုကူး​စက်​ေရာဂါတခုလိုပျံ့​နှံ့​ ​ေနပါတယ်။ ကျန်း​မာဖို့​ကို လျစ်လျူရှုြပီး​ ရုပ်ပိုင်း​ဆိုင်ရာဇိမ်ခံဖို့​ အြမတ်ထုတ်ဖို့​ ကို အလွန်အမင်း​ ဦး​တည်တဲ့​ ဒီဝါဒဟာ သဘာဝကရတဲ့​ အရင်း​အြမစ်​ေတွကို မတရား​ထုတ်ယူြပီး​ အြမတ်ရဖို့​တစ်ခုတည်း​ြကည့်​ြပီး​ တရား​ဝင်​ေခါင်း​ပံုြဖတ်မှု​ေတွကို အား​ေပး​ပါတယ်။ ​ေြမာက်ကမ္ဘာြခမ်း​ကလူ​ေတွဟာ သန့်​ရှင်း​တဲ့​ေရနဲ့​ အဟာရ ြပတ်လပ်မှု​ေြကာင့်​ ​ေန့​စဉ်​ေသဆံုး​ေနတဲ့​လူ​ေတွကို လျစ်လျူရှုထား​ေပမယ့်​ သူတို့​အလွန်အမင်း​ သံုး​စွဲတဲ့​ ယာမကာ၊​ အသား​နဲ့​ဇိမ်ခံပစ္စည်း​ေတွက​ေတာ့​ သူတို့​ကျန်း​မာ​ေရး​ကို မျက်နှာသာမ​ေပး​ြကြပန်ပါဘူး​။ ​ေတာင်ကမ္ဘာတြခမ်း​ က အငတ်​ေဘး​ဒဏ်ကို ခံစား​ေနရချိန်မှာ ကျန်တြခမ်း​က အလွန်အမင်း​စား​သံုး​ြခင်း​ေြကာင့်​ အစား​လွန်ြခင်း​ဒဏ် ခံစား​ေန ရပါတယ်။

ယ​ေန့​ ကမ္ဘာြကီး​မှာြဖစ်​ေနတဲ့​ စစ်ပွဲအများ​စုဟာ အရင်း​အြမစ်​ေတွကို လက်ဝါး​ြကီး​အုပ် လုယူြကတဲ့​အတွက် ြဖစ်ပါတယ်။ နိုင်ငံတိုင်း​ဟာ နိုင်ငံ​ေတာ်လံုြခံု​ေရး​ အတွက်ဆိုြပီး​ သူ့​ထက်ငါအြပိုင် စစ်လက်နက်​ေတွစု​ေဆာင်း​ ​ေနြက၊​ စစ်အင်အား​ေတွ စု​ေဆာင်း​ေနြကနဲ့​ ြပဿနာကို အဓမ္မနည်း​ အြကမ်း​ဖက်နည်း​ေတွ နဲ့​သာတံု့​ြပန်ဖို့​ အတွက် အလွယ်တကူပဲ နိုင်ငံ​ေတာ်ရဲ့​ အများ​ြပည်သူပိုင် ဘဏ္ဍာ​ေငွ​ေတွကို အဆင်အြခင်မဲ့​သံုး​ေနြကပါတယ်။ ြပဿနာရဲ့​အရင်း​အြမစ် ​ေတွဆီသွား​ြပီး​ သံုး​သပ်ြကဖို့​နဲ့​ ပဋိပက္ခ​ေတွကို အြကမ်း​မဖက် တရား​မျှတတဲ့​ နည်း​လမ်း​ ​ေတွနဲ့​ ​ေြဖရှင်း​ဖို့​အတွက်​ေတာ့​မြကိုး​စား​ြကြပန်ဘူး​။

တ​ေယာက်နဲ့​တ​ေယာက်ြကား​မှာ​ေမတ္တာမထား​နိုင်ဘဲအမုန်း​ေတွ၊​မနာလိုဝန်တိုမှု​ေတွ၊​အနိုင်ကျင့်​တာ​ေတွ၊​ မ​ေကာင်း​ြကံ တာ​ေတွ၊​သူ့​ထက်ငါပို​ေတာ်ချင်ြက သူ့​ထက်ငါပိုချမ်း​သာလိုြကနဲ့​ ြပိုင်ဆိုင်ြခင်း​ေတွဟာ ဟိုး​ငယ်စဉ် ​ေကျာင်း​မှာကတည်း​က ပံုသွင်း​ြခင်း​ခံခဲ့​ရတယ်။ ပိုင်း​ြခား​ေဝဖန်မယ့်​ ဉာဏ်ပညာအစား​ အမှား​ကိုအမှန်ထင်ြပီး​ အမှန်ကို အမှား​ထင်ဆင်ြခင်မှုမဲ့​စွာ လုပ်​ေဆာင် ​ေနြကြပန်တယ်။ ခွဲြခား​ဆက်ဆံမှု​ေတွဟာ ​ေယာက်ျား​နဲ့​ မိန်း​မအြကား​၊​ လူမျိုး​တစ်စု နဲ့​တစ်စုအြကား​၊​ ​ေဒသတစ်ခုနဲ့​တစ်ခုအြကား​၊​ ရာထူး​စည်း​စိမ်​ေတွအြကား​၊​ ဘာသာတစ်ခုနဲ့​တစ်ခုအြကား​၊​ အသား​ေရာင်​ေတွအြကား​ ဉာဏ်ပညာမပါတဲ့​ နှလံုး​သား​များ​နဲ့​ ကွဲြပား​တာကို ခွဲြခား​ဖို့​ အလွန်တွင်ကျယ် ​ေနပါတယ်။ တချို့​ကျြပန်​ေတာ့​လည်း​ ဘာခွဲြခား​မှုမှမရှိပါဘူး​လို့​ မျက်မှန်စိမ်း​ တပ်ြပီး​ မျက်​ေြခာက်ဝါး​ေနြကရင်း​နဲ့​ ကမ္ဘာြကီး​ဟာဖျား​နာလို့​ေနပါတယ်။

ဒီ​ေန့​ ဒီလိုပတ်ဝန်း​ကျင်ဟာ မ​ေကာင်း​မှုကို ကျူး​လွန်ဖို့​အလွန်လွယ်ကူြပီး​ ရင်ထဲမှာအ​ေြကာက်တရား​ကိုယ် စီနဲ့​ ြငိမ်း​ချမ်း​ြခင်း​ဆိုတာ မြဖစ်နိုင်တဲ့​ဒဏ္ဍာရီစကား​လို၊​ ဘယ်လိုမှမရနိုင်တဲ့​၊​ ကိုယ်နဲ့​ဘယ်လိုမှမသက်ဆိုင်တဲ့​အရာ တခုလို့​ပဲထင်​ေနတဲ့​ လူ​ေတွကဒုနဲ့​ေဒး​ပါပဲ။ ဒါ​ေပမယ့်​ြငိမ်း​ချမ်း​ြခင်း​ဟာ ကိုယ်တွင်း​ကစတဲ့​အရာပဲြဖစ်လို့​ ကိုယ်က​ေနစ ြပီး​တည်​ေဆာက်မယ်ဆိုရင် ြဖစ်နိုင်ပါတယ်။ ြငိမ်း​ချမ်း​ေရး​တည်​ေဆာက်ြခင်း​ဟာ လုပ်ငန်း​စဉ် (process) တခုြဖစ်ပါတယ်။ ပဋိပက္ခမြဖစ်ခင်အချိန်၊​ ပဋိပက္ခြဖစ်​ေနစဉ်နဲ့​ ပဋိပက္ခြဖစ်ြပီး​ေနာက်မှာပါ ြငိမ်း​ချမ်း​ေရး​ တည်​ေဆာက်ရပါတယ်။ ကာကွယ်ြခင်း​ကကုသြခင်း​ထက် ပို​ေကာင်း​တယ်ဆိုတဲ့​အတိုင်း​ပဲ ဆံုး​ရှံုး​မှု အနည်း​ဆံုး​နဲ့​ နာကျင်မှုအနည်း​ဆံုး​က ပဋိပက္ခမြဖစ်ခင်အချိန်ြဖစ်ပါတယ်။ ဒါ​ေြကာင့်​မို့​လည်း​ Early Conflict Warning ဆိုြပီး​ သတိ​ေပး​မှု​ေတွရှိတာြဖစ်ပါတယ်။ ပဋိပက္ခ ြဖစ်​ေနစဉ်မှာလည်း​အဆင့်​ဆင့်​ရှိြပီး​ ပထမအဆင့်​များ​ မှာ​ေြဖရှင်း​နိုင်မယ် ဆိုရင် နာကျင် ဆံုး​ရှံုး​ရမှုနည်း​ြပီး​ ​ေြဖရှင်း​ရ ပိုမိုလွယ်ကူပါတယ်။ ​ေစ့​စပ်ညှိုနှိုင်း​ြခင်း​ (Negotiation) နဲ့​ ြကား​ဝင်ညှိုနှိုင်း​ြခင်း​(Mediation)​ေတွဟာ အလွန်အ​ေရး​ြကီး​ပါတယ်။ ပဋိပက္ခြဖစ်ြပီး​ ​ေနာက်အထိ ကိုပါ​ေြဖရှင်း​ဖို့​ သံုး​ြကပါ တယ်။ ပဋိပက္ခြဖစ်ြပီး​ေနာက်မှာ ြပန်လည်သင့်​ြမတ်​ေစြခင်း​ (Reconciliation) ဟာလည်း​ ြငိမ်း​ချမ်း​ေရး​ တည်​ေဆာက်တဲ့​ေနရာမှာ အ​ေရး​ြကီး​တဲ့​ လုပ်ငန်း​တခုြဖစ်ပါတယ်။ အဲဒီအခါမှာ တဦး​ကိုတဦး​ခွင့်​လွှတ်တတ်တဲ့​ နှလံုး​သား​နဲ့​ ြငိမ်း​ချမ်း​ေရး​ကို လိုလား​တဲ့​စိတ်ထား​တို့​ ရှိရပါမယ်။

ြငိမ်း​ချမ်း​ေရး​တည်​ေဆာက်ြခင်း​လုပ်ငန်း​တ​ေလျှာက်မှာ အ​ေရး​ြကီး​တာတခုက အြကမ်း​မဖက်ဆက်သွယ် ဆက်ဆံြခင်း​ (Non Violent Communication-NVC) ပါ။ လူအ​ေတာ်များ​များ​ဟာ တစ်​ေယာက်နဲ့​တစ်​ေယာက်ယှဉ်ြပိုင်ဖိ်ု့​၊​ သူဘယ်သူငါဘယ်သူဆိုြပီး​ ဆံုး​ြဖတ်သံုး​သပ်ဖို့​၊​ လိုချင်​ေနတဲ့​အရာ ကို ​ေတာင်း​ဆိုဖို့​ နှင့်​ ဘယ်သူဘာြဖစ်သည်ဆိုသည်ကို ရှာ​ေဖွ​ေဖာ်ထုတ်ြကဖို့​ ​ေမွး​ကတည်း​က ပံုသွင်း​ြခင်း​ ခံခဲ့​ရတယ်။ လူအဖွဲ့​စည်း​ရဲ့​ သင်ြကား​ခံခဲ့​ရတယ်။ သူမှား​တယ် ငါမှန် လို့​ ​ေတွး​ေတာြပီး​ ဆက်သွယ် ဆက်ဆံဖို့​ အကျင့်​ပါ ​ေနတယ်။ မိမိရဲ့​ ခံစား​ချက်ကို အြခား​သူမိမိကို ဘာလုပ်ခဲ့​တယ်ဆိုတာနှင့်​ ​ေရာ​ေထွး​ေဖာ်ြပတတ် ြကတယ်။ လက်ရှိအ​ေြခအ​ေနမှာ မိမိဘာလိုချင်တယ်၊​ ဘာလိုအပ်တယ် မိမိလိုအပ်ချက်ကို​ေတာင်း​ဆိုဖို့​အတွက် ​ေြခာက်လှန့်​ြပီး​ အင်အား​မသံုး​ဘဲ ဘယ်လို ​ေမတ္တာရပ်ခံရမလဲဆိုတာကို​ေတာ့​ ​ေတွး​ေတာလုပ်​ေဆာင်ဖို့​ ​ေမ့​ေနြကပါတယ်။

ြငိမ်း​ချမ်း​တယ်ဆိုတာ အစွန်း​နှစ်ဖက်ြဖစ်တဲ့​ အသံတိတ် ​ေခါင်း​ငံု့​ မနိုင်လို့​ သည်း​ခံ​ေနရတာမျိုး​ မဟုတ် သလို အနိုင်ကျင့်​ အဓမ္မအြကမ်း​ဖက် ြခိမ်း​ေြခာက် ​ေနတာလည်း​မဟုတ်ဘူး​။ တရား​မျှတတာ ​ေတွြဖစ်ဖို့​အတွက် ကိုယ်လိုအပ်ချက် သူ့​လိုအပ်ချက်ကို ရှာရင်း​ အြကမ်း​မဖက်အနုနည်း​နဲ့​ဆက်သွယ် လုပ်​ေဆာင်ြခင်း​NVC ကိုြဖစ်တယ်။ တနည်း​ အား​ြဖင့်​ အလယ်အလတ် မှန်ကန်မျှတတဲ့​ လမ်း​စဉ်ကို ကျင့်​သံုး​ြခင်း​ြဖစ်တယ်။

ဒီလို ​ေနစဉ်လူမှုဘဝ​ေတွအထဲ ဉာဏ်ပညာနဲ့​ ကိုယ်တွင်း​ြငိမ်း​ချမ်း​ေရး​ မှတဆင့်​ ကျွန်မတို့​ မှီတင်း​ ​ေနထိုင် ​ေနတဲ့​ မိသား​စု၊​ရပ်ရွာ၊​နိုင်ငံနဲ့​ ကမ္ဘာ​ေြမကို ြငိမ်း​ချမ်း​တဲ့​ လူမူအသိုက်အြမံု​ေလး​တစ်ြဖစ် ​ေအာင် တည်​ေဆာင် နိုင်မယ်လို့​ ယံုြကည်ပါတယ်။

​ေရး​ - ပပြဖိုး​(BYEP)

တည်း​ြဖတ် - ​ေမာင်ဥဂ္ဂါ(BYEP)