လူငယ်နှင့် ဓမ္မ

“How can the Dhamma help children? How can we teach the Dhamma to children?”

ေမး။ ။ တရားဓမ္မက ကေလးေတွကို အကူအညီ အေထာက်ပံ့ ေပးနိုင်ပါသလား။ ကေလးေတွကို ဘယ်လိုနည်းမျိုးနဲ့ တရားဓမ္မ သင်ေပးနိုင်ပါသလဲ။

ေြဖ။ ။ ကေလးေတွဟာ ြဖူစင်ြကတယ်ဆိုတာကို ဘယ်သူ ြငင်းချက်ထုတ်နိုင်ပါသလဲ။ တရားဓမ္မရဲ့ ြမင့်ြမတ်မှုကိုေရာ ဘယ်သူ ကန့်ကွက်နိုင်ပါသလဲ။ ရိုးရိုးသားသားနဲ့ ေြဖြကည့်ပါ။ တရားဓမ္မက ကေလးေတွကို အကူအညီ အေထာက်ပံ့ ေပးနိုင်ပါသလားဆိုတဲ့ ေမးခွန်းကိုလည်း ကိုယ့်ဟာကိုယ်ပဲ ဆက်ြပီး ေြဖြကည့်လိုက်ပါဦး။

သူတစ်ပါးကို အေနှာင့်အယှက် မေပးတာနဲ့ သူတစ်ပါးကို အတတ်နိုင်ဆံုး ကူညီပံ့ပိုးေပးတာတို့ဟာ ဘုရားရှင် ေဟာြကားေတာ်မူခဲ့တဲ့ တရားဓမ္မေတွရဲ့ အနှစ်သာရ ြဖစ်ပါတယ်။ ဒါကို တစ်ြခားဘာသာေတွကလည်း တန်ဖိုးထားြကပါတယ်။ ဘယ်ဘာသာ၀င် မိဘေတွပဲြဖစ်ြဖစ် သူတို့ ကေလးေတွကို ဒီတရားေတွ ကျင့်သံုးြကေစချင်ပါတယ်။ ဘာသာ၀င်ေတွ အချင်းချင်း အြပန်အလှန် နားလည်ြပီး ညီညီညွတ်ညွတ် ေနနိုင်တဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်း ြဖစ်လာဖို့ေပါ့။ ကေလးေတွကို ကျင့်သံုးေစချင်တယ်ဆိုရင် လူြကီးေတွက လက်ေတွ့ ကျင့်သံုးြပတာ အေကာင်းဆံုး ြဖစ်ပါတယ်။ လူြကီးေတွ တကယ် ကျင့်သံုးနိုင်ရင် ကေလးေတွအေပါ်မှာ တိုက်ရိုက် သက်ေရာက်ပါလိမ့်မယ်။

ကေလးေတွရဲ့ ရင်ထဲမှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ သေန္ဓတည်လာေအာင် အိမ်မှာ စြပီး လုပ်ေပးသင့်ပါတယ်။ အိမ်မှာ ဘုရားစင် ရှိတယ်ဆိုရင် ကေလးေတွ ဘုရားစင်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ေ၀ယျာ၀စ္စ ေဆာင်ရွက်ခွင့် ရတာေပါ့။ ဘုရားဦးချပံု၊ ဆွမ်းကပ်ပံု၊ ပန်းကပ်ပံု၊ ေရချမ်းကပ်ပံုေတွ သင်ေပးနိုင်တာေပါ့။ ကေလးေတွနဲ့အတူ ဘုရားေ၀ယျာ၀စ္စ ေဆာင်ရွက်သင့်ပါတယ်။ ကေလးေတွ ငယ်ငယ်ကတည်းက မိဘနဲ့ သားသမီး ဘာသာေရးအရ ဆက်စပ်ေနသင့်ပါတယ်။ ငယ်ငယ်ကတည်းက အေလ့အကျင့် ရထားရင် အရွယ်ေရာက်တဲ့ အခါမှာ အလားအလာ ေကာင်းတာေပါ့။

ကေလးေတွဟာ ဂီတကို ြမတ်နိုးတတ်ြကပါတယ်။ ဂီတသံနဲ့ ရွတ်တာဖတ်တာကို ကေလးေတွ သေဘာကျတတ်ပါတယ်။ ခံစားမှုသီချင်းေတွနဲ့ သားေချာ့ေတးေတွအြပင် ဓမ္မဂီတကိုပါ ကေလးေတွနဲ့ မိတ်ဆက်ေပးသင့်ပါတယ်။ ရင်ခွင်ပိုက်အရွယ် ကေလးငယ် ပင်ပန်းေနတာ၊ အလိုမကျ ြဖစ်ေနတာ သတိထားမိရင် ကေလးအတွက် ဂါထာမန္တာန် ရွတ်ေပးြကည့်ပါ။ ကေလးရဲ့ အြပုသေဘာ တံု့ြပန်မှုကို ေတွ့ရပါလိမ့်မယ်။

အသိမိတ်ေဆွ မိသားစု တစ်ခုမှာ ထမင်းမစားခင် မိသားစုလိုက် ဆွမ်းေတာ်ကပ်ြကတာ ေတွ့ဖူးပါတယ်။ ဒီထက် ပိုြပီး ထူးြခားတာက ဆွမ်းေတာ်ကပ် ၀တ်ရွတ်စဉ်ကို ငါးနှစ်သား ကေလးက ေရှ့ကတိုင်ေပးသွားပါတယ်။ ဒါဟာ ရိုးတယ်ထင်ရေပမယ့် ကေလးနဲ့ မိဘြကားက ေလးနက်တဲ့ ဓမ္မဆက်ထံုးတစ်ခု ြဖစ်ပါတယ်။

တစ်ပတ်တစ်ခါ တစ်လတစ်ခါ နီးစပ်ရာ မိသားစုေတွ စုဆံုြပီး ဘာသာေရးကိစ္စ ေဆာင်ရွက်ြကတာေတွလည်း ေတာ်ေတာ်များများ ေတွ့ဖူးပါတယ်။ ဒီလို ပံုမှန်လုပ်ေနတာဟာ ကေလးေတွကို ဓမ္မသင်တန်း အတက်ခိုင်းြပီး သင်တန်းြပီးတာနဲ့ ကိစ္စြပီးသွားတာထက် အများြကီး သာပါတယ်။ မိသားစုကို ပစ်ထားခဲ့ြပီး၊ မိတ်ေဆွေတွကိုလည်း သတိမရနိုင်ဘဲ အချိန်လု စီးပွားရှာြကရတဲ့ ေခတ်ြကီးထဲမှာ ဒီလို ပံုမှန်ေလး လုပ်သွားနိုင်ရင် မိသားစုေတွ စုစည်းေပျာ်ရွှင်မှု ေလာကီအကျိုးလည်း ရရှိသလို ဘာသာေရးကို ကျင့်သံုးြပီးလည်း ြဖစ်သွားပါတယ်။ မိတ်ေဆွမိသားစုေတွ အချင်းချင်းလည်း အြပန်အလှန် ကူညီခွင့်ေတွ ရလာတာေပါ့။ ကေလးငယ်ေတွအနဲ့အတူ ဘာသာေရးကိစ္စ တစ်ခုခု သေဘာေလာက် ခပ်ကျဉ်းကျဉ်း လုပ်လိုက်ြပီး ေပျာ်ပွဲစားြကတယ်၊ ကစားြကတယ် ဆိုရင်ကိုပဲ ေတာ်ေတာ်ေလး ထိေရာက်ပါတယ်။ ေပျာ်ပွဲစာထွက်ရင်း၊ ကစားခုန်စားလုပ်ရင်း ဘာသာေရးကိစ္စ ေဆာင်ရွက်သင့်သလားလို့ ေမးချင် ေမးနိုင်ပါတယ်။ ဘာြဖစ်လို့ မလုပ်သင့်ရမှာလဲ။ လုပ်ရမှာ ေြကာင်တယ်လို့ ထင်မိသလား။ မထင်ပါနဲ့။ သူတစ်ပါးက ငေြကာင်လို့ အထင်ခံရမှာ ေြကာက်သလား။ ထင်ချင်သလို ထင်ြကပါေစ။ ကိုယ့်ဘာသာေရး ကိုယ်လုပ်တာပဲ။

မိဘနဲ့ သားသမီး အတူတူ တရားထိုင်နိုင်ပါတယ်။ ကေလးေတွအတွက် အချိန် သိပ်ြကာစရာ မလိုပါဘူး။ ကေလးေတွကို အားစိုက်သတိထားြပီး အသက်ရှူဖို့ သင်ေပးပါ။ ဘယ်လိုခံစားလိုက်ရတယ် ဆိုတာကို သတိထားမိေအာင် အသက်ရှူခိုင်းပါ။ တရားထိုင်တာကို ြကီးေလးမွန်ြမတ်တဲ့ ကိစ္စြကီး၊ ကေလးေတွနဲ့ မဆိုင်တဲ့ ဘာသာေရး လုပ်ငန်းြကီးလို့ မသတ်မှတ်ပါနဲ့။ မွန်ြမတ်တဲ့ ကိစ္စတိုင်း ြကီးေလးစရာ မလိုပါဘူး။ လွယ်လွယ်ေလးနဲ့လည်း မွန်ြမတ်လို့ ရပါတယ်။ အာနာပါန ကမ္မဋ္ဌာန်းက ကေလးေတွအတွက် ခက်ေနရင် ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်း အပွားခိုင်းပါ။ ကမ္မဋ္ဌာန်းဆိုြပီး စကားလံုးကသာ ြကီးေနတာ လုပ်ရတာက ရိုးရိုးေလးပါ။ ဘုရားဂုဏ်ကို အာရံုြပုလိုက်ရံုပဲ မဟုတ်လား။ ဘုရားရှင်ရဲ့ ပံုေတာ်ကို စိတ်ထဲမှာ ပံုေဖာ်ြကည့်ခိုင်းနိုင်ပါတယ်။ ဒီေလာက်ေတာ့ ကေလးေတွအတွက် မခက်ပါဘူး။ ေမတ္တာပွားတာလည်း ကေလးေတွ လုပ်နိုင်တာေပါ့။ တည်တည်ြငိမ်ြငိမ် ေအးေအးချမ်းချမ်း ေနတတ်တာဟာ ဘ၀မှာ အေရးြကီးတဲ့ စွမ်းရည်တစ်ခုပါ။ ဒီစွမ်းရည်ကို ေမတ္တာပွားြခင်းအားြဖင့် တည်ေဆာက်နိုင်ပါတယ်။

မိဘေတွနဲ့ သားငယ်သမီးငယ်ေတွ စုေပါင်းတိုင်ပင်ြပီး ဇာတ်လမ်းဇာတ်ကွက်ေလးေတွ ကစားနိုင်ပါတယ်။ ဆိုပါစို့ ဇာတ်ေကာင်ေတွ အားလံုးက အတ္တစိတ်နဲ့ သူတစ်ပါးကို မငဲ့ဘဲ ကိုယ်ချမ်းသာဖို့ ကိုယ်ေပျာ်ဖို့ပဲ ဦးစားေပးြကတဲ့ ဇာတ်လမ်းမျိုး။ ေနာက်တစ်ခါ ဒီဇာတ်ေကာင်ေတွကပဲ သူတစ်ပါးကို ငဲ့ညှာြပီး ကိုယ်ကျိုးစီးပွားထက် သူတစ်ပါးရဲ့ အကျိုးစီးပွားကို ငဲ့ကွက်ြပီး သူတစ်ပါး ချမ်းသာေပျာ်ရွှင်ေအာင် လုပ်ေပးတဲ့ ဇာတ်လမ်းမျိုး။ ဒီလို ကစားတာဟာ ကေလးေတွကို ြပဿနာ ေြဖရှင်းနည်း သင်ေပးတာပါပဲ။ ကေလးေတွဟာ မတူကွဲြပားတဲ့ အြပုအမူေတွကေန ြဖစ်ေပါ်လာမယ့် အကျိုးရလဒ်ေတွကိုလည်း သိြမင်နိုင်ြကမှာပါ။

မိသားစုလိုက် ေကျာင်းကန်ဘုရား ေစတီပုထိုးေတွ သွားေရာက် လည်ပတ်နိုင်ပါတယ်။ ဘိုးဘွားရိပ်သာလို လူမှုေရး ေဆာင်ရွက်တဲ့ ေနရာဌာနေတွလည်း သွားေရာက် လည်ပတ်နိုင်ပါတယ်။ လည်ပတ်ရာက ြပန်လာရင် ဘာေတွ ြမင်ေတွခဲ့ရတယ်၊ ဘယ်လိုေတွ ခံစားခဲ့ရတယ်၊ ဘာေတွ လုပ်ကိုင်ေဆာင်ရွက်ချင်စိတ် ြဖစ်ေပါ်ခဲ့တယ် ဆိုတာကို ေဆွးေနွးသင့်ပါတယ်။

ကေလးေတွအတွက် ထုတ်ေ၀ထားတဲ့ ဗုဒ္ဓ၀င်စာအုပ်ေတွကို ကေလးနဲ့မိဘ အတူဖတ်သင့်ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓ၀င် ဗီဒီယိုေတွ အတူ ြကည့်သင့်ြကပါတယ်။ မိဘက ကေလးေတွကို လမ်းြပသွန်သင်နိုင်တာေပါ့။ ကေလးေတွအတွက် ထုတ်ေ၀တဲ့ ဓမ္မစာအုပ်ေတွ အများြကီး ရှိပါတယ်။ ဗုဒ္ဓ၀င် ကာတွန်းဇာတ်လမ်းေတွလည်း ေပါပါတယ်။ စာေတွဖတ်၊ ဗီဒီယိုေတွြကည့်ြပီး ကေလးေတွနဲ့ မသိမသာ ေဆွးေနွးြကည့်ပါ။ ကေလးေတွ ေပျာ်ေအာင် ေပါ့ေပါ့ပါးပါး ေဆွးေနွးပါ။ လမ်းညွှန်မှုနဲ့ ဆွဲေဆာင်ြပီး ေဆွးေနွးပါ။ ကေလးေတွဟာ နက်နဲတဲ့ ကံတရား၊ ဘ၀သံသရာ သေဘာတရားေတွကို လက်ခံဖို့ အဆင်သင့် ြဖစ်ေနတယ်ဆိုတာ ေတွ့ရပါလိမ့်မယ်။ ကေလးေတွဟာ တိရစ္ဆာန်ေတွ၊ နိမ့်ကျသူေတွကို သနားတတ်လာတာကိုလည်း တအံ့တဩ ေတွ့ရပါလိမ့်မယ်။

ဗုဒ္ဓဘာသာ ေကျာင်းကန်ဘုရားေတွမှာ ကာယိေြန္ဒကို တည်တည်ြငိမ်ြငိမ် ေအးေအးေဆးေဆး ေစာင့်ထိန်းထားတတ်ြကပါတယ်။ ရဟန်းသံဃာေတွ လူြကီးမိဘေတွေရှ့မှာ ြငိမ်ြငိမ်သက်သက် ေနတာဟာလည်း ဗုဒ္ဓဘာသာရဲ့ အေလ့အထ တစ်ခုပါပဲ။ ဗုဒ္ဓဘာသာမှာမှ မဟုတ်ပါဘူး။ ကာယိေြန္ဒ ထိန်သိမ်းြခင်းကို ေတာ်ေတာ်များများက လိုလားြကပါတယ်။ ဒီအေလ့အထနဲ့ ပတ်သက်လို့ “ကေလးေတွ အြငိမ်ကို မေနနိုင်ြကဘူး”လို့ ညည်းညည်းညူညူ ေြပာြကတဲ့ မိဘေတွ အများြကီး ေတွ့ဖူးပါတယ်။ ကေလးေတွ ဂနာမြငိမ်တာဟာ မိဘေတွဆီက သင်ယူခဲ့တာ ထင်ပါတယ်။ အဲဒီလို မိဘေတွ ြငိမ်ြငိမ်သက်သက် ထိုင်ေနတာကို သူတို့ကေလးေတွ ေတွ့ရခဲ ြမင်ရခဲမယ် ထင်ပါတယ်။ လူြကီးေတွ ဣေြန္ဒရရ ထိုင်ေနတာကို ြမင်ရတဲ့ ကေလးေတွဟာ ဣေြန္ဒရရ ြငိမ်ြငိမ်သက်သက် ထိုင်ေနချင်စိတ် ြဖစ်ေပါ်လာတတ်ပါတယ်။ တိတ်ဆိတ်ေအးချမ်းမှုကို ကေလးနဲ့မိဘ အတူတူ အလျဉ်းသင့်သလို မှျေ၀ခံစားသင့်ပါတယ်။ ဥပမာ ကေလးက မိဘရင်ခွင်မှာ ထိုင်ေနမယ်၊ မိဘက ဘုရားစာ တရားစာ ရွတ်ဖတ်ေနမယ်ေပါ့။ တစ်ချို့ မိဘေတွက တရားထိုင်တဲ့ အခါမှာ ကေလးေတွ လာေနှာင့်တာ မခံချင်ြကပါဘူး။ မိဘဆန္ဒကို ကေလးေတာ်ေတာ်များများက ေလးေလးစားစား နားလည်တတ်ြကပါတယ်။ ကေလးက နားမလည်နိုင်လို့ တရားထိုင်ေနတုန်း ရင်ခွင်ထဲ လာထိုင်တယ် ဆိုရင်လည်း ြပဿနာလို့ မယူဆသင့်ပါဘူး။ ကေလးကို ရင်ခွင်မှာထားြပီး တရားအားထုတ်လို့လည်း ရတာပါပဲ။

ဆယ်ေကျာ်သက်ေတွနဲ့ စုဖွဲ့ြပီး ေဆွးေနွးတဲ့ နည်းကလည်း ထိေရာက်ပါတယ်။ ေဖာ်ေရွရင်းနှီးမှုအေြကာင်း၊ အတင်းအဖျင်း စကားေတွအေြကာင်း၊ ချိန်းဆိုေတွဆံုတဲ့အေြကာင်း စသည်ြဖင့် ဆယ်ေကျာ်သက်ေတွနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ ေခါင်းစဉ်တစ်ခုခုကို ယူြပီး လူြကီးက ဦးေဆာင်ေဆွးေနွးေပါ့။ အဲဒီလို ေဆွးေနွးတဲ့ ေနရာမှာ အေြကာင်းအရာ အြဖစ်အပျက်နဲ့ ကိုက်ညီေအာင် ဗုဒ္ဓဘာသာကို ဘယ်လို အသံုးချလို့ ရတယ်ဆိုတာ ေပါ်လွင်ေအာင် ဆွဲယူြပေပါ့။ အြကမ်းမဖက်ြခင်း ေမတ္တာ၊ အေရးကိစ္စ ြကံုရတဲ့အခါ ထည့်၀င်လှူဒါန်းြခင်း ရက်ေရာမှု ဒါန အစရှိတဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာ အေလ့အကျင့်ေတွကို ေန့စဉ်ဘ၀မှာ အသံုးချလို့ ရတယ်ဆိုတာ ေပါ်လွင်ေအာင် ေြပာြပေပါ့။ ကမ္ဘာြကီးအေြကာင်း၊ တစ်ြခားနိုင်ငံက လူသားေတွအေြကာင်း လူငယ်ေတွ သိနားလည်ခွင့် ရရှိမယ့် နည်းလမ်းလည်း ြဖစ်ပါတယ်။ တရားေတာ်ကို ေန့စဉ်ဘ၀မှာ အသံုးချလို့ ရြခင်းဟာ ဗုဒ္ဓဘာသာရဲ့ အလှတစ်ပါး ြဖစ်ပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဘာသာမှာ ကိုယ်ကျင့်တရား တန်ဖိုးေတွ၊ အြကင်နာ ေမတ္တာေတွ ရှိေနတယ်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဟာ ဘ၀အတွက် အသံုး၀င်တယ်လို့ လူငယ်ေတွ သိနိုင်ြကေလေလ သူတို့ရဲ့ ဘာသာတရားကို သူတို့ ြပန်ြပီး ေလးစားနိုင်ြကေလေလ ြဖစ်ပါလိမ့်မယ်။

တစ်ခါတုန်းက အသက်နှစ်ဆယ်အရွယ် ကေလးေတွ “ေယာက်ျားေလးနဲ့ မိန်းကေလး ဆက်ဆံေရး”ဆိုတဲ့ ေခါင်းစဉ်နဲ့ ေဟာေြပာေဆွးေနွးြကတာကို ဦးေဆာင်ေပးခဲ့ဖူးပါတယ်။ တစ်ေယာက်ြပီးတစ်ေယာက် အြပန်အလှန် ေြပာြကတယ်။ သူတို့ဘ၀၊ သူတို့ခံစားချက်ေတွအေြကာင်း ေြပာြကတာ ြဖစ်ေပမယ့် တရားဓမ္မနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ သေဘာတရားေတွ အများြကီး ပါေနပါတယ်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ တရားေတာ်ကိုက သဘာ၀တရားကို ေဖာ်ထုတ်ြပထားတာကိုး။ ဆိုပါစို့ ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာ ြပည့်ြပည့်၀၀နဲ့ ေနထိုင်ရှင်သန်ဖို့ အေရးြကီးတယ်၊ အမှန်ကိုသာ ေြပာြကဖို့ အေရးြကီးတယ်၊ ဘယ်လိုအချိန်မှာ ဘယ်လို ယံုြကည်မှု ရှိသင့်တယ်ဆိုတာ ေလ့လာရမယ် ဆိုတာေတွကို ကေလးေတွ ေြပာြကေဆွးေနွးြကပါတယ်။ သူတို့ ေြပာဆိုေဆွးေနွးတာကို ဦးေဆာင်ေပးသူ တစ်ေယာက်အေနနဲ့ ဘာမှ ၀င်မေြပာခဲ့ပါဘူး။ သူတို့ ေြပာြကတာေတွကို ေလးေလးစားစား နားေထာင်ေပးခဲ့တာပါပဲ။ ေဆွးေနွးပွဲြပီးေတာ့ တစ်ချို့ ေကာင်ေလးေတွ ေကာင်မေလးေတွ လာေြပာြကတယ်။ “အံ့ဩစရာပဲ။ ဘာသာေရး ေခါင်းေဆာင်တစ်ေယာက်ေရှ့မှာ ဒီလို ေြပာရတာ ဒါ ပထမဆံုးပဲ”တဲ့။ ကေလးေတွဟာ အထိအခိုက် အတိမ်းအေစာင်း မခံနိုင်တဲ့ အေြကာင်းအရာ တစ်ခုကို လူြကီးတစ်ေယာက်ရဲ့ ေရှ့မှာ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ေဆွးေနွးနိုင်ခဲ့ြကပါတယ်။ ေနာက်ြပီး ဘာသာေရး ေခါင်းေဆာင်ေတွဟာ လူငယ်ေတွရဲ့ အေရးကိစ္စကို စိတ်၀င်စားြကပါလား၊ စာနာတတ်ြကပါလားလို့လည်း သတိထားသွားမိြကပါတယ်။ သူတို့ဘ၀နဲ့ တရားဓမ္မ ဆက်စပ်မှု ရှိေနပါလားလို့လည်း သေဘာေပါက်သွားြကပါတယ်။

တရားဓမ္မက ကေလးေတွရဲ့ ဘ၀ကို ေထာက်ပံ့ေပးနိုင်တယ်၊ ကေလးေတွကို နည်းမျိုးစံုနဲ့ တိုက်ရိုက်တစ်မျိုး သွယ်၀ိုက်ြပီးေတာ့တစ်မျိုး နည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ တရားဓမ္မေတွ သင်ေပးနိုင်တယ်လို့ ေြပာချင်ပါတယ်။

:)

ရှင်အာစာရ

-----

ရည်ညွှန်း -

pp 18-22, “Dealing with Life's Issues, a Buddhist Perspectivs” by Ven Thubten Chodron; 1st Edition, January 2008; 4th reprint of 5, 000 copies, May 2010; Printed by Fabulous Printers Pte Ltd (Singapore)